Radziemice zarys dziejów cz. 1

I. Radziemice – dane ogólne

1.  Zarys historyczny Radziemic      

Historia Radziemic prezentuje się ciekawie i odzwierciedla dzieje jej mieszkańców na przestrzeni wieków. Radziemice są starą historyczną osadą.                         

              Pierwsza wzmianka o Radziemicach pochodzi z sierpnia 1204 roku.

Rok 1204 uważa się za początek historii Radziemic.

Książe Kazimierz Opolski w 1228 roku między wieloma wsiami nadał Klemensowi, wojewodzie opolskiemu również i wieś Radziemice^[1]. Kazimierz Opolski w nadaniu Klemensowi wymienia nazwę jako: Radzimice, Racimic^[2]. W pierwszych latach XIII wieku tak nazywano miejscowość Radziemice. W 1243 roku występowała również nazwa Radimice. Pochodziła ona od potomków Radzima, którzy zamieszkiwali ją już  w 1204 roku^[3].  

                W 1326 roku, jak wspomina Wiśniewski w Dekanacie Miechowskim Theiner^[4] wymieniając kościoły nie pisze o kościele w Radziemicach. Prawdopodobnie wieś ta należała wówczas do parafii Wrocimowice^[5]. 

             W 1400 roku Radziemice należą do Jana z Budziszowic. W 1425 roku  w wyniku sprzedaży przez Piotra i Mikołaja Radziemice przechodzą w ręce Felicji, żony Mikołaja z Brzezina^[6].

                W 1445 roku, wieś Radziemice i Skorczów otrzymała żona Michała Lasockiego herbu Dołęga od swej ciotki Katarzyny z Melsztyna Michałowskiej, kasztelanowej krakowskiej ^[7].      

                O kościele w Radziemicach, jako pierwszy pisze Jan Długosz, w połowie XV wieku, wspominając, że radziemicki kościół był drewniany. W tym samym dziele w „Liber Beneficiorum”, Długosz opisuje, że: (…)wieś Radziemice była własnością Jana Lasockiego^[8], herbu Dołęga. Dziesięcina należała do prebendy krakowskiego zw. Więckowską, do prebendy tzw. opolskiej i do plebana we Wrocimowicach. Dziesięcinę z pól folwarcznych, która należała do dworu pobierał  pleban  radziemicki: 

 „Item habet tertiam decimam in villa Radzymycze, nobilis Michaelis Lyaszoczsky de domo Dolanga, in qua habetur ecclesia parochialis lignea, et in qua sunt duodecin lanei cmethonales, et duae tabernae habentes agros speciales, et duae hortulaniae habentes similiter agros speciales, de quibusomnibus solvitur decima manipularis sive campestris cuiuslibetgrani, praebendae praedictae, duciturque per cmethones in horreum, quod canonicus elegerit, exceptis parvis particulis, aliass przymyarki, quarum una pars pertinet ad plebanum in Wroczymowycze, altera od vicariam canonocatus et praebendae Cracoviensis, quae intitulatur Topolska; solvit etiam eadem villa decimam, canapo parato, et aestimatur, valor huius decimae biennio od quindecim, tertio vero anno ad duodecim marcas, propter particulas praedictas. Est etiam in eadem villa curia, habens agros praedialesproprios ex quibus datur decima manipularis plebano ibidem in Radziemycze”^[9].

                W 1485 roku Radziemice są nadal w posiadaniu Jana Lasockiego. W tym okresie na wsi znajduje się folwark, dwie karczmy z rolami i 12 łanów kmiecich^[10].

             Wieś Radziemice w 1490 roku, według spisu poborów i pogłównego  posiadała 8 łanów^[11].             

             Wojewoda Krakowski, zwanym Spytko z Tarnowa, posiadający dobra radziemickie, w 1512 roku odstępuje w dożywotnie władanie Annie, wdowie po Janie Ligęzie z Bobrka^[12].   

                W 1529 roku, parafia pod wezwaniem św. Stanisława biskupa męczennika należała do dekanatu wrocimowskiego^[13]. W tym okresie w Radziemicach plebanem parafii był ksiądz Stanisław z Łańcuta. Pobierał on dziesięcinę snopową  wartości 6 grzywien. Karczma płaciła mu czynsz w wysokości 1,5 grzywny, a za kolędę w parafii pleban pobierał 12 groszy^[14].          

W roku 1581 Radziemice są własnością Radomskiego i posiada: 9¹/₂ łana kmieciego, 2 zagrodników z rolą, 4 komorników bez bydła, ¹/₄ roli^[15].

Pod koniec XVI wieku prawo prezenty na probostwo posiadał Stanisław Tarnowski, kasztelan sandomierski, który mógł przedstawić kandydata na stanowisko plebana w Radziemicach^[16]. W roku 1629 Radziemice należały do hrabiów        z Wiśnicza, którzy zarządzali tymi ziemiami. Dobra radziemickie posiadały wówczas 9 ¾ łanów, znajdował się młyn o jednym kole, 2 zagrodników z rolą i 4 komorników bez bydła^[17].W 1629 roku, Radziemice były własnością Stanisława Lubomirskiego, hrabiego na Wiśniczu i Jarosławiu, który był synem Sebastiana Lubomirskiego. Lubomirscy nabyli tytuł hrabiowski od cesarza Rudolfa wówczas, gdy kupili   Wiśmicz ^[18].W latach 1631–1653 wybudowano murowany kościół na miejscu pierwotnego, drewnianego. W 1662 roku, ma miejsce konsekracja nowo wybudowanego kościoła. Konsekruje Mikołaj Oborski, biskup sufragan krakowski. Do małej parafii należy sama wieś Radziemice, którą w tym czasie zamieszkuje 371 osób ^[19].  W 1680 roku hrabia Karol Teodor z Tarnowa sprawował zarząd nad wsią Radziemice, Zerkowice, Gorenice i Gruszowem. Wtedy wieś Radziemice obejmowała 7,75 łana kmieciego, oraz posiadała 4 zagrodników z rolą, 4 komorników bez bydła. Dalszy rozwój Radziemic to młyn o dwóch kołach dorocznych, który występuje w materiałach źródłowych już z roku 1680^[20].W dniu 26 marca 1696 roku, Stanisław Morski i jego żona Helena z Łubna założyli w Radziemicach za zgodą papieża Innocentego XII bractwo  św. Józefa ^[21].

W 1708 roku w Radziemicach wybuchła epidemia – zaraza: (…) in augusto, srożyło się powietrze w Radziemicach(…). Zmarło wówczas 83 osoby. (…) Epidemia rozpoczęła się z domu Wojciecha Majorka, który pierwszy umarł. Umarł X. Kacper Kowalski, dr. fil. Pochowany w kościele, colega major, s. Florjani, kanonik. Umarł też Grzegorz Kowalczewski, dr. fil. 1 -szy senior contubernii, Pochowany przed chrząstnicą^[22].  Zmarłych wskutek straszliwej zarazy grzebano z dala od miejscowości, na wzgórzu –Góry, cmentarzu zwanym cholerycznym^[23], oraz na cmentarzu znajdującym się między Radziemicami a Dodowem (obecnie za Turzymą).   Do roku 1720 dziedzicem w Radziemicach był Stanisław Morski, herbu Topór, chorąży Nowogrodzki. Był on dobrodziejem kościoła i fundatorem Bractwa św., Józefa. Zmarł 11 kwietnia 1720 r. Pochowany został w kościele św. Kazimierza w Krakowie. Jego żona (…)Helena z Łubna czyniąc zadość woli męża, wyrestaurowała i pobieliła kościół^[24]. Stanisław Morski w latach 1706 – 1709 oraz   w latach 1711 – 1715 pełnił funkcję starosty ojcowskiego na zamku w Ojcowie. Zamek otrzymywał uposażenie złożone z kilku wsi: Bębło, Biały Kościół, Gotkowice, Jerzmanowice, Smardzowice, Prądnik oraz Wielką Wieś. W 1783 roku,   w Radziemicach znajduje się młyn na rzece. Na plebani mieszka 2 chałupników^[25].

---

• [1] Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich  t. V. s. 469.
• [2] S. Raspond. Słownik etymologiczny miast i gmin PRL. Wrocław, 1984, s. 323.
• [3] Szczegółowy opis pochodzenie nazewnictwa Radziemice znajduje się w rozdziale I pkt. 2, pt. Pochodzenie nazwy Radziemice.
• [4] A. Theiner, kronikarz: Vetera Monumenta Poloniae et Lithuaniae.
• [5] J. Wiśniewski, Dekanat Miechowski, monografia dekanatu miechowskiego, Radom 1888.     s. 196. 
• [6] J. Bryzek, M. Wierzchosławska, pod kierunkiem J.Kossowskiego, Materiały i wytyczne konserwatorskie dla gminy Radziemice, Wydział Ochrony Zbytków Urzędu Miasta Krakowa,  Kraków 1977 r., s. 19.
• [7] A. Boniecki, Herbarz Polski, Warszawa 1909, t. XIII, s. 387.
• [8] M. Lasocki pochodził z Lasotek, był w 1445 r., starostą łęczyckim, podkomorzym dobrzyńskim 1450 r., podkomorzym łęczyckim w 1454 r. marszałkiem nadwornym, koronnym 1465 r. Zmarł 1472 r. Dzielnym był rycerzem, ale bardzo gwałtownym.   W 1432 r. za pobicie Serafina w Krakowie, został zasądzony i wypuszczony z wieży w 1448 r. za kaucją 2000 grzywien złożoną przez Koniecpolskiego, Tenczyńskiego, Tarnowskiego i Melsztyńskiego. Ożeniony był z córką Dorotą Spytka z Melsztyna. W 1440 r. jego chorągiew herbowa zawieszona została wśród innych rycerskich chorągwi w Katedrze w Budzie. Za bitwę pod Agrią otrzymał 200 grzywien.
• [9] J. Długosz, Liber Beneficiorum, Dioecesis Cracoviensis, Tomus I, s.  98, 99, 144, 145.
• [10] Materiały i wytyczne konserwatorskie dla gminy Radziemice, Wydział Ochrony Zbytków Urzędu Miasta Krakowa,  Kraków 1977., s. 19.
• [11] A.Pawiński, Źródła dziejowe t. XIV, XV. Polska XVI wieku. Małopolska t. III, opr. Warszawa 1886, s. 440. 
• [12] J. Bryzek, M. Wierzchosławska, pod kierunkiem J. Kossowskiego, Materiały i wytyczne konserwatorskie dla gminy Radziemice, Wydział Ochrony Zbytków Urzędu Miasta Krakowa, Kraków 1977 r., s. 19.
• [13] Z. Leszczyńska- Skrętowa, Księga dochodów beneficjów diecezji krakowskiej w roku 1529r. (tzw. Liber Retaxationem), wyd. Z. Leszczyńska- Skrętowa, Wrocław 1968 s.400.
• [14] Tamże, ss. 131,154, 224, 271.
• [15] A. Boniecki, Herbarz Polski, Warszawa 1909, t. XIII, s. 387. ;    A. Pawiński, Źródła dziejowe t. XV, Polska XVI wieku. Małopolska t. III, opr. Warszawa 1886, s. 440.
• [16] Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich  t. V. s. 469
• [17] S. Inglota. Rejestr poborowy województwa krakowskiego z roku 1629. Wrocław 1965 r., s.110.
• [18] A. Boniecki. Herbarz Polski, Warszawa 1912, t. XV ss. 61 i 62.
• [19] Jan Wiśniewski, ksiądz, Dekanat Miechowski, monografia dekanatu miechowskiego, Radom 1888. s. 196.         
• [20]  S. Inglota. Rejestr poborowy województwa krakowskiego z roku 1680 wraz z aneksem miast z roku 1655,  Wrocław 1965 r., ss.109, 365.
• [21] Akt erekcyjny Bractwa św. Józefa, Archiwum parafialne w Radziemicach, s. 1.
• [22] J. Wiśniewski, ksiądz, Dekanat Miechowski…, s. 200. 
• [23] Patrz rozdział III, Cmentarze.
• [24] J. Wiśniewski, ksiądz, Dekanat Miechowski…, Radom 1888. s. 200.
• [25] K. Buczek, Materiały do Słownika Historyczno-geograficznego Województwa Krakowskiego w dobie Sejmu Czteroletniego (1788-1792), Wrocław 1960. s, 256.