14 luty – Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej

Dziś, 14 luty 2025 r. obchodzimy po raz Pierwszy Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej

.

PARTYZANCI ARMII KRAJOWEJ W REJONIE RADZIEMIC

Po klęsce wrześniowej w 1939 roku oficerowie wojska polskiego i inteligencja, w oparciu o majątki ziemskie, zakładali organizację pod nazwą Związek Walki Zbrojnej – ZWZ, które później zostały przekształcone w Armię Krajową. Na terenie ówczesnej gminy Łętkowice – obecnie gmina Radziemice, inicjatorem założenia organizacji wojskowej Armii Krajowej był mjr Edward Kleszczyński, właściciel majątku ziemskiego w Radziemicach. Powstał oddział AK pod dowództwem Benedykta Szostaka ps. Fundament w Przemęczanach. Armia Krajowa była na pierwszym miejscu w Polsce pod względem liczebności zaprzysiężonych żołnierzy, zawsze gotowych do walki ze znienawidzonym wrogiem, jakim był niemiecki okupant. W Przemęczanach powstał oddział AK pod dowództwem Benedykta Szostaka ps. Fundament. Siedzibą oddziału były pomieszczenia w budynkach dworskich w Radziemicach, Przemęczanach, prywatnych mieszkaniach oraz w pomieszczeniach Spółdzielni Mleczarskiej w Radziemicach.

Partyzanci oddziałów terenowych rejonu Radziemic uczestniczyli w licznych szkoleniach. Najwięcej szkoleń dla zaawansowanych w partyzanckim trudzie żołnierzy odbywało się w Lasach Sancygniowskich oraz w miejscowościach gdzie chwilowo zatrzymywali się partyzanci Samodzielnego Batalionu Partyzanckiego Skała, którego żołnierze przeprowadzali szkolenia i kursy. Szkolenia takie odbywały się w miejscowościach: Podgaje Wrocimowskie, Podgórz, Bolowiec koło Pałecznicy, Ostrów. Kursy i szkolenia te dotyczyły przede wszystkim zaznajomienia się bronią zrzutową, produkcji konspiracyjnej jak i produkcji niemieckiej. Wszystkie wymienione jednostki pod względem operacyjnym podlegały Grupie Operacyjnej Kraków, której dowódcą był gen. Bryg. Edward Godlewski ps. Garda, Brzask. Do Grupy Operacyjnej należał również dowódca 6 DP AK (krakowska) ppłk. Wojciech Wayda ps. Odwet oraz Dowódca Samodzielnego Batalionu Partyzanckiego Skała, mjr Jan Panczkiewicz ps. Skała.

W rejonie Radziemic ruch oporu miał swoje znamienne cechy i określone odrębności. Wpływało na to ukształtowanie terenu oraz zróżnicowanie politycznej myśli mieszkańców. Brak zalesienia uniemożliwiał bezpieczne schronienie się partyzantów. Zmuszeni, więc byli do działań specyficznych. Nie było chyba chatki by w jego opłotkach nie był zakonspirowany polski ruch oporu. W każdym domu znalazł życzliwe serce każdy, kto tylko walczył w niemieckim wrogiem. LSB – Ludowa Straż Bezpieczeństwa, działała od 1943 roku, powstała z przemianowania Patroli Terenowych Chłostra, która w okresie okupacji niemieckiej powstała, jako organizacja wojskowa, konspiracyjna utworzona z partii i stronnictw politycznych. 

W rejonie Radziemic i Łętkowic, działał Specjalny Oddział Ludowej Straży Bezpieczeństwa (LSB), Grochowskiego. Do Oddziału Grochowskiego należeli partyzanci:

•      ► dowódca – Władysław Ziętek, ps. Grochowski, z Przemęczan.
•      ► z Woli Gruszowskiej  – Adolf Janik, ps. Krzemiński
•      ► z  Łętkowic – Czesław Pytel, ps. Zarański, Stanisław Makowski, ps. Żbik Daniel Morąg, ps. Urban, Edward Ziarko, ps. Żuk  i Romuald  Ziarko, ps. Wrzos
•      ► z Przemęczan – Władysław Ziętek, ps. Grochowski, Franciszek Kaczmarczyk, Czesław Nowak, ps. Czarny, Mieczysław Olech, ps. Olcha, Benedykt Szostak, ps. Fundament.
•      ► z Radziemic – Józef Duniec, ps. Ogień. Został powołany do wojska, do Torunia ślad po nim zaginął. Był członkiem Armii Krajowej i bardzo czynnie działał na terenie byłego powiatu miechowskiego, w rejonie Proszowic i Miechowa.
•      ► z Zielenic – Henryk Manterys, ps. Zielonka.

Poniżej jedna z wielu akcji partyzantów AK z Rejonu Radziemic.

Akcja na wojskowe samochody niemieckie w Szczepanowicach została przeprowadzona w listopadzie 1944 r. Zbrojna akcja dokonana została  przez partyzantów z Oddziału AK Fundament z Radziemic.  Udział w akcji brało 8 partyzantów: ♦ Banach Marian, ♦ Luty Piotr, ♦ Woda Władysław, ♦ Szamański Henryk, ♦ Psica Stanisław, ♦ Olech Stanisław, ♦ Olech Mieczysław.  Zbiórka partyzantów odbyła się w Radziemicach, w mieszkaniu Szastaka Benedykta ps. Fundament – dowódcy oddziału. Kiedy na odprawie byli już obecni wszyscy partyzanci wyznaczeni przez dowództwo AK Fundament do przeprowadzenia akcji wówczas Szastak Benedykt zakomunikował: – Idziemy na robotę. Przeprowadzimy akcję na niemieckie samochody wojskowe. Miejsce akcji Szczepanowice… Po chwili milczenia Fundament wstał, podszedł do szafy i rozdał broń: jeden erkaem, 5 karabinów, krótką broń i granaty. Na akcje udali się około godziny 22-tej. Szli pieszo. Po dotarciu na miejsce, w lesie zbudowali na szocie barykadę z kamieni. Zajęli pozycje wyczekującą. Po niedługim czasie nadjechały trzy ciężarowe samochody załadowane żołnierzami niemieckimi. Zatrzymały się przed barykadą. Z pierwszego samochodu wyskoczyli żołnierze niemieccy i rozpoczęli usuwanie zapory. Z drugiego i trzeciego samochodu również zaczęli wyskakiwać. Na rozkaz Fundamenta partyzanci otworzyli zmasowany ogień do nieprzyjaciela. Żołnierze niemieccy rozbiegli się i zajęli pozycje obronną. Rozpoczęła się ostra wymiana ognia. Przeważające siły niemieckie zmusiły partyzantów do wycofania się w głąb lasu. Po pewnym czasie powrócili na miejsce akcji. Zabrali ze sobą niemieckie 4 automaty, 4 pistolety, 2 erkaemy.

Zbigniew Pałetko